Wiedza o procesach zachodzących w przyrodzie i kontrola stanu środowiska leśnego pozwalają leśnikom na wczesną diagnozę zagrożeń, mogących wpłynąć negatywnie na stan lasu. Każdego roku w ramach ochrony lasu podejmują oni działania mające na celu zachowanie trwałości lasu i zwiększenie jego naturalnej odporności na czynniki szkodotwórcze.

Zagrożenia dzieli się na trzy grupy:

• biotyczne (np. masowe pojawy (gradacje) szkodliwych owadów, grzyby patogeniczne, ssaki roślinożerne);
• abiotyczne – ekstremalne zjawiska atmosferyczne (np. silne wiatry, śnieg, ulewne deszcze, wysokie i niskie temperatury);
• antropogeniczne – wywołane przez człowieka (np. pożary, zanieczyszczenia przemysłowe, zaśmiecanie lasu).

Celem zachowania dobrej zdrowotności i naturalnej odporności lasów należy szczególną uwagę poświęcić właściwemu stanowi sanitarnemu lasu.

• Ochrona upraw i szkółek przed szkodnikami występującymi w glebie

Na terenie Nadleśnictwa Nurzec od kilku lat obserwuje się znaczny wzrost zagrożenia od chrabąszczy, głównie majowego.  Szkody wyrządzają chrząszcze żerując na liściach drzew oraz larwy, zwane pędrakami ogryzające korzenie roślin. Uszkodzenia powodowane przez pędraki, które prowadzą ukryty tryb życia w glebie, należą do najgroźniejszych. Masowe występowanie chrabąszcza majowego oraz jego uszkodzenia zostały zaobserwowane w Leśnictwach Sutno, Mętna, Mielnik oraz Żurobice.

Istotną rolę w zwalczaniu chrabąszcza odgrywa profilaktyka i monitoring. Wieloletnie obserwacje prowadzone są wysiłkiem leśników w Nadleśnictwie Nurzec oraz Zespołu Ochrony Lasu w Olsztynie jako specjalistycznego zespołu doradczo-opiniodawczego z zakresu ochrony lasu. W działaniach ogromną rolę odgrywa tzw. metoda integrowanej ochrony drzewostanów, gdzie łączy się wiele metod ochrony lasu, a zwalczanie chemiczne traktowane jest jako ostateczność. Kiedy wszystkie dostępne metody profilaktyki i zwalczania m.in. zróżnicowany skład gatunkowy upraw leśnych, utrzymywanie zwarcia drzew w drzewostanie, opór biologiczny – ptaki, dziki, jeże, krety są niewystarczające, w roku masowego pojawu chrabąszczy podejmowana jest decyzja o ograniczeniu populacji chrabąszcza z zastosowaniem oprysku lotniczego.

Po wieloletnich obserwacjach rozwoju populacji chrabąszczy, w 2023r. podjęto decyzję o konieczności wykonania agrolotniczego zabiegu ratowniczego, który po ostatecznym zweryfikowaniu wykonano na powierzchni 3210 ha. Zabieg z wykorzystaniem preparatu Mospilan 20SP wykonano na 3 polach zabiegowych – 1 w Leśnictwie Żurobice (gm. Dziadkowice) – 2 w Leśnictwie Mielnik i Radziwiłłówka (gm. Mielnik) – 3  w Leśnictwie Koterka, Mętna, Sutno, Mielnik (gm. Mielnik).

W celu przeciwdziałania powstawania szkód powodowanych przez chrabąszcze w przyszłości leśnicy stale prowadzą prace monitoringowe, tj. coroczną kontrolę zapędraczenia gleby oraz obserwację rójki tych owadów.

• Ochrona upraw i młodników przed szkodnikami nękającymi

W tej grupie istotne znaczenie mają szeliniaki uszkadzające sadzonki iglaste na uprawach leśnych. W celu ich ograniczenia stosuje się:

• przelegiwanie zrębów ze względu na zmniejszenie zagrożenia powodowanego przez szeliniaki;
• ograniczanie cięć od maja do lipca w drzewostanach iglastych, w których obserwuje się wzrost szkód wyrządzanych w uprawach przez szeliniaki;
• kontrolę występowania szeliniaka sosnowca i szeliniaka świerkowca w 1–3-letnich uprawach założonych na zrębach świeżych lub przelegujących jeden rok oraz w zainicjowanych odnowieniach naturalnych.

W przypadku stwierdzenia zagrożenia przystępuję się do niechemicznego, mechanicznego zwalczania tych owadów, tj. wyłożenia pułapek w dołkach chwytnych (wałków, krążków sosnowych) do kilkudziesięciu sztuk/ha. Szeliniaki, które znajdą się w dołkach chwytnych są wybieranie i likwidowane.

• Ochrona drzewostanów przed szkodnikami pierwotnymi

W minionym dziesięcioleciu w Nadleśnictwie Nurzec nie było potrzeby prowadzenia działań ograniczających występowanie owadzich szkodników pierwotnych. Jednak w związku z możliwością ponownego pojawienia się zagrożenia corocznie prowadzi się poszukiwania szkodników pierwotnych sosny oraz obserwację intensywności lotu motyli brudnicy mniszki. Rozwój populacji szkodników pierwotnych monitoruje się również wykorzystaniu pułapek feromonowych oraz pułapek kołnierzowych i opasek lepowych.

• Ochrona lasu przed szkodnikami wtórnymi

Długotrwałe susze, bezśnieżne zimy oraz obniżenie poziomu wód gruntowych mają

istotny wpływ na pojawianie się szkodników wtórnych drzew. Susze występujące w latach

2014-2016 i 2018 z całą pewnością spowodowały obniżenie odporności drzewostanów w nadleśnictwie. Aby ograniczyć rozmiar szkód powodowanych przez wtórne szkodniki owadzie stale wykonuje się następujące działania:

- dbałość o właściwy stan sanitarny lasu.

- odłowy szkodników wtórnych do pułapek feromonowych,

- regularne wyszukiwanie drzew trocinkowych,

- ochrona naturalnych wrogów szkodliwych owadów, szczególnie ptaków poprzez wywieszanie budek lęgowych i dokarmianie zimowe ptaków oraz pozostawianie drzew dziuplastych.

• Ochrona lasu przed chorobami grzybowymi

Najbardziej dokuczliwym patogenem grzybowym nękającym lasy nadleśnictwa jest korzeniowiec wieloletni. Nęka on zarówno uprawy i młodniki jak i drzewostany starsze. Ma to ścisły związek z drzewostanami na gruntach porolnych. Kolejnym patogenem którego występowanie odnotowuje się na znacznych obszarach lasów nadleśnictwa jest mączniak dębu. Jego szkodliwość polega głównie na ograniczaniu przyrostów, rzadko prowadzi do zamierania drzew. W mniejszym stopniu w uprawach i młodnikach do lat 10 daje o sobie znać opieńkowa zgnilizna korzeni. W drzewostanach starszych w 2009 roku zarejestrowano na niemal 80 ha holenderską chorobę wiązów. Ponadto pojedynczo w drzewostanach występuje rdza kory sosny. Pośród chorób grzybowych nadal występuje zamieranie jesionów oraz dębów mniejsze znaczenie ma zamieranie brzozy oraz olszy. Dotychczas w nadleśnictwie nie stosowano preparatów chemicznych do zwalczania patogenów grzybowych. Drzewa zainfekowane przez grzyby są usuwane.

• Ochrona lasu przed zwierzyną

Szkody powodowane przez zwierzynę (głównie łosie i jelenie) dotyczą głównie drzewostanów młodszych klas wieku oraz młodego pokolenia w drzewostanach. Uszkodzenia powodowane przez jeleniowate w skrajnych przypadkach mogą prowadzić do zamierania młodych drzew i konieczności odnowienia większych powierzchni. Zatem, aby zminimalizować szkody powodowane przez zwierzynę w nadleśnictwie prowadzi się następujące działania:

• stale dąży się do utrzymania właściwego stanu ilościowego zwierzyny oraz właściwej struktury wiekowej i płciowej stosownie do pojemności łowiska podczas prac mających na celu sporządzenie rocznych planów łowieckich w poszczególnych obwodach łowieckich;
• dąży się do właściwego zagospodarowania poletek łowieckich przez dzierżawców obwodów łowieckich;
• w okresie małej dostępności pokarmu (zima) zwiększa się bazę żerową poprzez wykładanie, tzw. drzew zgryzowych;
• na powierzchniach szczególnie narażonych stosuje się mechaniczne metody zabezpieczania młodego pokolenia drzew (osłonki, wełna owcza, ogrodzenia) i chemiczne (repelenty).

W ostatnich latach zaobserwowano także wzrost uszkodzeń drzewostanów spowodowanych działalnością bobrów. Jednak dotychczasowe uszkodzenia można uznać za akceptowalne gospodarczo. Ze względu na ochronę bobra utrudnione jest podejmowanie działań zmierzających do likwidacji zaistniałych szkód.